Zarządu Województwa Śląskiego
Sejmiku Województwa Śląskiego

Ja, niżej podpisany, jestem głęboko zaniepokojony dramatyczną jakością powietrza w województwie śląskim. W sezonie grzewczym zanieczyszczenie powietrza regularnie i wielokrotnie przekracza dopuszczalne wartości, co zagraża naszemu zdrowiu i życiu. 

Jakość powietrza w ostatnich latach nadal nie ulega znaczącej poprawie na terenie województwa śląskiego. Zgodnie z Roczną oceną jakości powietrza w województwie śląskim za 2018 rok poszczególne strefy zostały zakwalifikowane do klasy C ze względu na przekroczenia dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń. Przekroczenia dopuszczalnej liczby dni z przekroczeniem dopuszczalnego stężenia dobowego pyłu PM10 wskazano we wszystkich strefach województwa śląskiego. Tymczasem działania polegające na likwidacji starych, wysokoemisyjnych źródeł ogrzewania toczą się niezwykle wolno w gminach województwa śląskiego. Ciągle istnieją gminy, które raportują corocznie zero zlikwidowanych kotłów kopciuchów i nie są za to karane. 

Lista chorób, do których przyczynia się zanieczyszczenie powietrza jest długa: astma, infekcje górnych dróg oddechowych, przewlekła obturacyjna choroba płuc, nadciśnienie, wylewy, zawały, udary, rak płuc, a także szybsze starzenie się układu nerwowego. Bardzo negatywny jest wpływ zanieczyszczeń powietrza na rozwój płodu. Każdego roku kilka tysięcy osób mieszkających w województwie śląskim umiera przedwcześnie właśnie dlatego, że oddycha silnie zanieczyszczonym powietrzem.

Głównym powodem takiego stanu rzeczy jest palenie węglem w piecach domowych. Uważamy, że w XXI wieku Zarząd i Sejmik Województwa Śląskiego powinny zapewnić mieszkańcom system ogrzewania bezpieczny dla zdrowia i życia. Rozdział II, Art.68., punkt 4 Konstytucji wyraźnie mówi, iż „władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.” W województwie śląskim problem ten jest marginalizowany, a dotychczasowe działania są nieskuteczne.

Po przenalizowaniu dokumentu „Program ochrony powietrza dla województwa śląskiego, PROJEKT – luty 2020”, nasuwa się wiele znaków zapytania i wątpliwości, niektóre z zaproponowanych zapisów są wręcz nieakceptowalne i nie powinny znaleźć się w tak ważnym dokumencie. POP opiera się w głównej mierze na realizacji uchwały antysmogowej, która już obowiązuje lecz nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Jako działania naprawcze wskazano wymianę źródeł ogrzewania i działania kontrolne, a także działania edukacyjne. Nowy POP nie wnosi żadnych nowych działań w stosunku do już prowadzonych, a więc aktualizacja nie spełni swojej roli i tym samym nie będzie wypełniał wymogów określonych przepisami prawa. Dlatego zwracam się do władz samorządowych z apelem, aby nowy Program Ochrony Powietrza zawierał następujące postulaty obejmujące całe województwo  śląskie:

·         niezwłoczne wprowadzenie w województwie śląskim zakazu palenia węglem i innymi paliwami stałymi w piecach domowych, przy uwzględnieniu kilkuletniego okresu przejściowego na dostosowanie instalacji grzewczych. Należy jednocześnie zapewnić dofinansowanie do przyłączenia do sieci ciepłowniczej, wymiany pieców węglowych na piece gazowe czy odnawialne źródła energii. Bez wprowadzenia takiego zakazu (który leży w gestii sejmiku wojewódzkiego) przywrócenie jakości powietrza do poziomów bezpiecznych dla naszego zdrowia i życia nie jest możliwe. Problem zanieczyszczenia powietrza przez domowe piece węglowe rozwiązano dziesiątki lat temu w innych miastach europejskich poprzez wprowadzenie zakazu palenia węglem w piecach domowych (np. Londyn w 1956 czy Dublin w 1990). Uważamy także, że powinien powstać projekt dopłat dla ludzi najuboższych, których nie będzie stać na poniesienie zwiększonych kosztów ogrzewania.

·         Zakaz instalowania kotłów na paliwa stałe w nowo budowanych budynkach od 2021 r. – jedynie taki zapis pozwoli na stopniowe odchodzenie od wysokoemisyjnych paliw. Nowobudowane domy i lokale będą musiały zaplanować inne źródło ciepła niż na paliwo stałe. Bez tego zapisu województwo śląskie nigdy nie wyeliminuje najbardziej szkodliwych dla zdrowia paliw stałych.

·         wprowadzenie twardego zapisu o obowiązku przeznaczania co najmniej 2% dochodów własnych gminy na termomodernizację z wymianą źródła ciepła na niskoemisyjne i dopłaty do: likwidacji pieców węglowych, instalacje OZE, termomodernizację, prowadzenie kontroli, itp.  Termomodernizacja powinna być wykonywana w ten sposób aby nowe źródło ciepła nie było przewymiarowane. POP powinien zabraniać likwidacji starego wysokoemisyjnego źródła ciepła bez termomodernizacji budynku.

·         działania kontrolne przewidziane w projekcie POP nie są wystarczające. Należy wprowadzić wymóg skontrolowania co najmniej 15% domów/lokali w danej gminie w każdym roku. Ponadto kontrole powinny być realizowane w ciągu 3h od zgłoszenia.

·         wprowadzenia obowiązku stosowania zasad zrównoważonego rozwoju jako podstawy wszelkich działań samorządu i administracji w zakresie planowania przestrzennego. Rola planów miejscowych w ograniczaniu zanieczyszczenia powietrza jest bardzo ważna, być może nawet kluczowa. Plany miejscowe jako jedyne akty prawa miejscowego wpływają nie tylko na kształt, skalę i funkcje zabudowy ale również, pośrednio, na zwyczaje transportowe mieszkańców, zużycie energii, ochronę zieleni. Każdy z tych aspektów wpływa na naszą przyszłość, ale również – naprawia błędy przeszłości. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego muszą być zgodne ze Studium uwarunkowań przestrzennych i kierunków zagospodarowania terenu. Wprowadzenie odpowiednich zapisów w tym dokumencie ma więc kolosalny wpływ na jakość życia mieszkańców, na przeciwdziałanie skutkom kryzysu klimatycznego oraz na jakość powietrza.

·         wprowadzenia zmian w polityce transportowej szczebla regionalnego tak, aby wyraźnie kierować presję na zmiany nawyków mobilnościowych w kierunku bardziej zrównoważonych form przemieszczania się (większy udział transportu publicznego, większy udział podróży rowerem i pieszo). Wyrażona w Programie Ochrony Powietrza bierna akceptacja ciągle rosnącego ruchu samochodowego nie wychodzi naprzeciw możliwości redukcji emisji z tego źródła w sytuacji zmiany modalnej na rzecz transportu publicznego, komunikacji rowerowej i ruchu pieszego. Obecne zapisy programują rozwój drogownictwa i transportu samochodowego, nie dostrzegając zagrożeń związanych z tego rodzaju projekcją. W wielu miastach Europy Zachodniej wyraźnie zauważalny jest trend zmniejszania ruchu samochodowego czy w ogóle posiadania samochodu. 

·         Działania krótkoterminowe opierają się w głównej mierze na informowaniu – co jak pokazuje doświadczenie nie przynosi poprawy jakości powietrza i może stanowić jedynie działanie wspomagające – oraz na działaniach kontrolnych. Kontrole palenisk powinny być sprawne i nieuchronne. Wskaźniki tych kontroli są za niskie – 15 kontroli dziennie w bardzo dużym mieście nie wywrze efektu. W przypadku kontroli sprawności samochodów z kolei nie ma żadnego wskaźnika, lecz zastosowano wybieg używając stwierdzenia „wzmożone” kontrole, które jest stwierdzeniem bardzo słabym.

·         Ograniczenie ruchu pojazdów spalinowych będące działaniem krótkoterminowym powinno znaleźć się wśród działań długoterminowych.  Wzmożony ruch samochodów osobowych jest źródłem zanieczyszczenia dwutlenkiem azotu oraz pyłami, które są przekraczane w strefach województwa

·         .Zalecenie rezygnacji korzystania z kominków jest zapisem blankietowym, które nie przyniesie pożądanego rezultatu. Doświadczenia wielu miast pokazują, że jedynie trwały zakaz korzystania z kominków jest respektowany. 

Należy zaznaczyć, że zła jakość powietrza ma również wymiar finansowy. Generuje dodatkowe koszty opieki zdrowotnej. Może także znacząco obniżyć atrakcyjność województwa śląskiego wśród turystów i inwestorów. Oczekujemy niezwłocznego podjęcia działań, które, w perspektywie kilkuletniej, doprowadzą jakość powietrza w województwa śląskiego do poziomów bezpiecznych dla naszego zdrowia i życia.

Bez wprowadzenia przepisów antysmogowych obowiązujących w całym regionie starania o poprawę jakości powietrza będą skazane na porażkę. Poprzednie programy ochrony powietrza były nieskuteczne i nie przyniosły znaczącej poprawy jakości powietrza. Oferowanie samych dotacji na wymianę kotłów bez wprowadzania wymogów regulacyjnych prowadzi do marnowania pieniędzy publicznych – z jednej strony dopłacamy do wymiany starych „kopciuchów”, a w tym samym czasie w innych domach montowane są nowe kotły o bardzo dużej emisji zanieczyszczeń.

Apeluję do Zarządu i Sejmiku Województwa Śląskiego o przyjęcie takiego prawa, które będzie chronić nasze zdrowie i życie. Apeluję o uchwałę antysmogową dla województwa śląskiego. Apeluję o przyjęcie ambitnego, nowoczesnego i skutecznego programu ochrony powietrza.
Wyślij ze swojego maila

Jeżeli link powyżej nie działa, to skopiuj ręcznie treść petycji do maila, podpisz swoim imieniem i nazwiskiem i wyślij na powietrze@slaskie.pl.

Petycję podpisały organizacje: BoMiasto, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Polski Klub Ekologiczny Zarząd Główny, Gliwicki Alarm Smogowy, Fundacja Strefa Zieleni, Napraw Sobie Miasto, Czechowice Bez Smogu, ClientEarth – Prawnicy dla Ziemi, Kongres Ruchów Miejskich i Związek Górnośląski.